Κυριακή, Μαρτίου 25, 2007

Ο Karl Popper και η ανοιχτή κοινωνία


O Karl Popper (1902-1994) ήταν αναμφισβήτητα ένας από τους σημαντικότερους φιλοσόφους του 20ου αιώνα. Ασχολήθηκε κυρίως με την φιλοσοφία της επιστήμης αλλά και την πολιτική φιλοσοφία. Είναι περισσότερο γνωστός στους επιστημονικούς κύκλους για το concept της “διαψευσιμότητας” (falsifiability), της ιδέας δηλαδή ότι μια θεωρία μπορεί να γίνει δεκτή ως επιστημονική εφόσον παραμένει δυνατή η απόρριψη της.

Το σημαντικότερο έργο του Popper, “Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της” εκδόθηκε λίγους μήνες μετά το τέλος του 2ου παγκοσμίου πολέμου. Στο δίτομο αυτό πόνημα, ο Popper άσκησε σκληρή κριτική στην φιλοσοφία του ολοκληρωτισμού και υπερασπίστηκε την δημοκρατία και την κοινωνική δικαιοσύνη, τα θεμέλια της οποίας πίστευε ότι βρίσκονται στην ατομική ελευθερία.

Μία από τις βασικές ιδέες του Popper ήταν ότι κάθε μορφή ολοκληρωτισμού βασίζεται σε κοινές αρχές, όπως για παράδειγμα ο ιστορικισμός. η θεωρία δηλαδή, κατά την οποία η ιστορία καθορίζεται από σταθερούς νόμους και όχι από τις ανθρώπινες παρεμβάσεις (με το θέμα αυτό ασχολήθηκε εκτεταμένα στο προηγούμενο βιβλίο του “η φτώχεια του ιστορικισμού”). Οι οπαδοί του κομμουνισμού και του φασισμού παρουσίαζαν με παρόμοιο τρόπο την ανάγκη επιβολής τους στην πορεία της ιστορίας, είτε επρόκειτο για μία εκλεκτή κοινωνική τάξη, είτε για μία εκλεκτή φυλή. Ο Hitler και ο Stalin ισοπέδωναν έτσι την αξία του ατόμου και των ατομικών ελευθεριών.

Το συμπέρασμα του Popper πάνω στη θεωρία του ιστορικισμού ήταν ότι η μελέτη της ιστορίας μπορεί να μας αποκαλύψει απλώς κάποιες τάσεις και πρότυπα, αλλά σε καμία περίπτωση την απόλυτη κατεύθυνση της. Το μέλλον είναι ανοιχτό και εξαρτάται από τις πράξεις μας, όχι από κάποια απατηλή ιστορική αναγκαιότητα.

Στον πρώτο τόμο, ο Popper ασχολείται με τις ιδέες του Πλάτωνα ξαφνιάζοντας και ενοχλώντας ίσως αρκετούς με την παρουσίαση του ως εχθρού της ανοιχτής κοινωνίας, άλλωστε όλοι γνωρίζουν τον Πλάτωνα σαν τον πατέρα της δυτικής φιλοσοφίας. Ο Popper δε σκοπεύει σε καμία περίπτωση να υποβαθμίσει την αξία του Πλάτωνα ως διανοητή και φιλοσόφου, αυτό ωστόσο δεν τον εμποδίζει να ασκήσει κριτική στις ολοκληρωτικές και απολυταρχικές απόψεις του. Ο κοινωνικός σχεδιασμός του Πλάτωνα βασίζεται στις φυσικές ανισότητες των ανθρώπων, δίνοντας περισσότερα δικαιώματα στους βιολογικά “ανώτερους”. Οι παραλληλισμοί με τη ναζιστική θεωρία, είναι κάτι παραπάνω από προφανείς. Για τον Πλάτωνα το άτομο οφείλει να είναι απόλυτα υποταγμένο στο κοινωνικό σύνολο, ενάντια σε κάθε δικαίωμα στην ελευθερία και την αξιοπρέπεια.

Στον δεύτερο τόμο, ο Popper εξετάζει τις ιδέες των Hegel και Marx, τους οποίους αποκαλεί “ψευδοπροφήτες” ως ένθερμους οπαδούς του ιστορικισμού. Πίστευαν και οι δύο στη νομοτελειακή ολοκλήρωση της ιστορίας, προς την ελευθερία εντός του σύγχρονου κράτους κατά τον Hegel και προς την αταξική κοινωνία, κατά τον Marx. O Popper επιτέθηκε στη διαλεκτική μέθοδο του Hegel, θεωρώντας την αντεπιστημονική και παράλογη, αλλά και στο άτομο του παρουσιάζοντας τον ως καιροσκόπο και τυχοδιώκτη. Η κριτική του απέναντι στον Marx είναι πιο ήπια, καθώς θεωρεί μεν “υλιστική θρησκεία” τον μαρξισμό, που απέτυχε στις προβλέψεις του για την καπιταλιστική κοινωνία, αλλά αναγνωρίζει τις ανθρωπιστικές προθέσεις του προς την υλοποίηση της κοινωνικής δικαιοσύνης.

Η ανοιχτή κοινωνία του Popper δε βασίζεται σε ψευδείς ιστορικές προφητείες, ούτε στον απόλυτο κοινωνικό σχεδιασμό. Αντιθέτως προάγει την ελευθερία και τις ατομικές ευθύνες των πολιτών. Θεμελιώδες στοιχείο της είναι η αντιμετώπιση των προβλημάτων μέσω των μεταρρυθμίσεων και των συνεχών μεταβολών (piecemeal engineering – τμηματική κοινωνική μηχανική), οι οποίες επέρχονται βήμα-βήμα προκειμένου να είναι δυνατή η συνεχής ανάλυση τους, όπως συμβαίνει και στην επιστημονική έρευνα.

“Η ανοιχτή κοινωνία και οι εχθροί της” αναγνωρίστηκε άμεσα ως σημαντικό φιλοσοφικό έργο, και επηρέασε την μεταπολεμική δημοκρατική σκέψη της Δύσης. Δικαιώθηκε και στην κεντρική-ανατολική Ευρώπη μετά την κατάρρευση των κομμουνιστικών κρατών και οδήγησε στην καθολική αναγνώριση του Popper ως πολιτικού φιλοσόφου και ως πολέμιου της ανελευθερίας.

“Είναι λίγοι εκείνοι που μπορούν να σχεδιάσουν και να υλοποιήσουν μια πολιτική ιδέα, όμως όλοι μας είμαστε άξιοι να την κρίνουμε”
Περικλής


Πηγές:

Robert Zimmer – Η πύλη των φιλοσόφων, Εκδόσεις Κονιδάρης 2006

Karl Popper - Wikipedia

Τετάρτη, Μαρτίου 21, 2007

Φτάνει Πιά!



Εμείς οι Έλληνες πολίτες ζούμε, σε καθημερινή πλέον βάση, μια απαξίωση σε βάρος μας. Σε κανέναν άλλο τομέα της Διοίκησης της χώρας μας η απαξίωση αυτή δεν είναι πιο έντονη απ' ότι στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης.

Διαμαρτυρόμαστε για την απαξίωση σε βάρος μας, που παίρνει τη μορφή τυφλής βίας εναντίον συμπολιτών μας.

Διαμαρτυρόμαστε για την απαξίωση σε βάρος μας, όταν αυτή εκδηλώνεται με την συγκάλυψη της έκνομης δράσης λίγων αστυνομικών.

Διαμαρτυρόμαστε για την απαξίωση σε βάρος μας, που αποτελεί η ανείπωτη ταλαιπωρία για την έκδοση διαβατηρίου και ταυτότητας.

Φτάνει πιά! Ζητούμε τη λήψη συγκεκριμένων μέτρων για να σταματήσει η απαξίωση σε βάρος των Ελλήνων πολιτών.

Ζητούμε:

  • Τον απόλυτο σεβασμό προς την προσωπικότητα και την αξιοπρέπεια των πολιτών.

  • Την αποκατάσταση, με έργα και πράξεις, της αξιοπιστίας της Ελληνικής Αστυνομίας στην οποία έχει ανατεθεί η τήρηση της έννομης τάξης.

  • Τον άμεσο εξορθολογισμό διαδικασιών για την έκδοση διαβατηρίων και ταυτοτήτων.


Ζητούμε αυτά που θα έπρεπε να είναι αυτονόητα σε μια δημοκρατική κοινωνία στον 21ο αιώνα.


Μια πρωτοβουλία των ιστολογίων: Αμπελοφιλοσοφίες, αναΜόρφωση-ιστολόγιο, ΔΕ ΜΑΣΑΜΕ ΡΕ, Ελεύθερος Σκοπευτής, Ιστολόγιον, ΚΑΙ βλέπω ΚΑΙ ακούω ΚΑΙ μιλάω, Καλτσόβρακο, Λαπούτα, Λευκός Θόρυβος, λ:ηρ, Μαργαριταρένια, Με Νταούλια και Ζουρνάδες, Στέφανος Ν. Παπανώτας, το χέρι, Ψιλικατζού, ANARRIMA, Digital Era, divaynne, doncat, eidisis-sxolia, Fairy Smoke, fastbackwards, Gravity & the Wind, GreekUniversityReform, Non-Linear Complexity, Nylon, oraelladas, RealityTape, taparaponasas stoMIXER, vrypan|net|weblog, We are not alone

Πάρτε μέρος στην πρωτοβουλία μας.

tags: | meme: a6edf8bc8e7a7ed85215abe9b94bbc7a